[επιμ. – Δημοσιεύθηκε αρχικά στον ρωσικό αναρχικό ιστότοπο a2day.net· μπορείς να δεις συγκεντρωμένα διεθνή έγγραφα πραγματικών επιχειρήσεων παρακολούθησης εναντίον αναρχικών στο earsandeyes.noblogs.org]
Στη δεκαετία του ’80, ένας αναρχικός που ήθελε, για παράδειγμα, να κάψει κάποιο κτίριο, ανέπτυσσε το σχέδιό του και ταυτόχρονα έλεγχε ότι δεν υπήρχαν συσκευές παρακολούθησης στο σπίτι του. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, ο ίδιος αναρχικός απενεργοποιούσε το τηλέφωνό του και χρησιμοποιούσε κρυπτογραφημένο traffic στο Διαδίκτυο. Στη δεκαετία του 2020, πρέπει να επανεξετάσουμε τη στρατηγική μας: η συλλογή πληροφοριών έχει βελτιωθεί και πρέπει να το λάβουμε κι εμείς αυτό υπόψη.
Αρχικά, ας δούμε πώς χρησιμοποιείται η ανάλυση μαζικών δεδομένων [big data]. Για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να μιλήσουμε για 3 πράγματα: για τα μεταδεδομένα [metadata], τα πρότυπα [templates] και τα δίκτυα. Φαίνεται βαρετό και δύσκολο, αλλά δεν είμαι τεχνικός και δεν θα σας κουράσω με τεχνική γλώσσα, θα το κάνω όσο το δυνατόν πιο απλό.
Μεταδεδομένα
Στο πλαίσιο της διαδικτυακής δραστηριότητας, «περιεχόμενο» σημαίνει «το μήνυμα που έστειλες» και «μεταδεδομένα» σημαίνει «τα πάντα εκτός από το περιεχόμενο». Έτσι, για παράδειγμα, αν στείλεις ένα μήνυμα για μεσημεριανό γεύμα σε έναν φίλο σου, το περιεχόμενο μπορεί να είναι «Πάμε για φαγητό», και τα μεταδεδομένα μπορεί να είναι «Μήνυμα που στάλθηκε στις 01/04/2018 11.32 από 0478239055 σε 079726823 χρησιμοποιώντας Signal».
Αυτές οι πληροφορίες καταγράφονται από το τηλέφωνό σου, ακόμη και αν η εφαρμογή κρυπτογραφεί το πραγματικό σου μήνυμα. Τα μεταδεδομένα σου προστατεύονται πολύ ανεπαρκώς από την τεχνολογία και πολύ ανεπαρκώς από το νόμο. Ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία βρίσκεσαι, η πλειονότητα των μεταδεδομένων σου είναι ελεύθερα διαθέσιμη στις μυστικές υπηρεσίες, ανεξάρτητα από το αν είσαι ύποπτοι για κάτι ή όχι.
Πρότυπα
Είτε το συνειδητοποιείς είτε όχι, τα μεταδεδομένα σου έχουν ένα πρότυπο. Αν δουλεύεις καθημερινά, μπορεί να έχεις ένα πολύ σταθερό πρότυπο – αν δεν υπάρχει τέτοια εργασία, το πρότυπό σου μπορεί να είναι πιο ευέλικτο, αλλά εξακολουθείς να έχεις ένα πρότυπο. Αν κάποιος θέλει να μάθει το ρυθμό της ημέρας σου, μπορεί να το κάνει πολύ εύκολα, επειδή το πρότυπό σου βρίσκεται στα μεταδεδομένα.
Για παράδειγμα: Ίσως χρησιμοποιείς Wi-Fi στο αγαπημένο σου μπαρ τα περισσότερα βράδια της Κυριακής μέχρι τα μεσάνυχτα, ξυπνάς γύρω στις 10 π.μ. και τσεκάρεις το Signal, χρησιμοποιείς κάρτα δημόσιας συγκοινωνίας για να πας στο μάθημα κάθε Δευτέρα απόγευμα και περνάς κατά μέσο όρο 1 ώρα στο Tumblr δύο φορές την ημέρα. Όλα αυτά είναι μέρος του πρότυπού σου.
Δίκτυο
Έχεις ένα διαδικτυακό δίκτυο. Οι φίλοι σου στο Facebook, τα άτομα στο βιβλίο διευθύνσεων του τηλεφώνου σου, το dropbox που μοιράζεσαι με τους συναδέλφους σου, όλοι όσοι αγόρασαν online εισιτήρια για την ίδια συναυλία του punk που παρακολούθησες, άτομα που χρησιμοποιούν τα ίδια σημεία WiFi με εσένα. Πάρε τα δίκτυά σου, συνδύασέ τα με τα δίκτυα άλλων ανθρώπων και οι ομαδοποιήσεις θα φανούν από μόνες τους. Η επαγγελματική σου κοινότητα, η οικογένειά σου, η ακτιβιστική σου σκηνή κ.λπ.
Αν ανήκεις στην αναρχική κοινότητα, είναι πιθανό να είναι αυτό αρκετά εμφανές από όλες τις μικρές συνδέσεις των δικτύων σου, όπως το να επισκέπτεσαι μια μπάντα και να γνωρίζεις τους ίδιους ανθρώπους με άλλους αναρχικούς. Ακόμα και αν δεν έχεις κάνει ποτέ κλικ σε μια αναρχική σελίδα στο Facebook ή δεν έχεις πατήσει το κουμπί go σε μια αναρχική εκδήλωση στο Facebook, το δίκτυό σου είναι δύσκολο να κρυφτεί.
Τώρα, ας υποθέσουμε ότι διέπραξες ένα έγκλημα, ένα έγκλημα που θα οδηγούσε σε σοβαρή έρευνα.
Ας υποθέσουμε ότι την Κυριακή στις 3 τα ξημερώματα, εσύ και οι φίλοι σου βγαίνετε έξω και καίτε το σπίτι των Ναζί. (Φυσικά, δεν θα συμβούλευα ποτέ κανέναν σας να κάνει κάτι τέτοιο.) Προφανώς, το έκαναν οι αναρχικοί, αλλά δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία. Χρησιμοποιείτε μια παραδοσιακή κουλτούρα ασφαλείας: καίτε αρχεία, προσπαθείτε να μην επικοινωνείται τα σχέδιά σας κοντά στην τεχνολογία και δεν αφήνετε φυσικά ίχνη.
Αλλά εφόσον διαπράξατε ένα έγκλημα εκείνη τη νύχτα, τα μεταδεδομένα σας θα είναι πολύ διαφορετικά από τον συνηθισμένο σας ρυθμό: κάθεσαι στο συνηθισμένο σου μπαρ μέχρι τις 2 π.μ. για να περιμένεις τους φίλους σου, δεν θα ξυπνήσεις στις 10 π.μ. και δεν θα τσεκάρεις το Signal ή θα κάνεις Tumblr μόνο για μια ώρα της ημέρας. Δεν θα πας στο μάθημα. Το πρότυπο μεταδεδομένων σου είναι πολύ διαφορετικό από το κανονικό σου πρότυπο. Τα πρότυπα μεταδεδομένων των φίλων σου είναι επίσης διαφορετικά. Αν κάποιος από εσάς είναι αδέξιος, μπορεί να δημιουργήσει ένα εξαιρετικά ύποπτο σήμα μεταδεδομένων, για παράδειγμα, το τηλέφωνο απενεργοποιείται στις 2.30 το βράδυ και ενεργοποιείται στις 4 π.μ. Δεν θα ήσασταν οι πρώτοι.
Αν ήθελα να εξιχνιάσω αυτό το έγκλημα χρησιμοποιώντας ανάλυση δεδομένων, τότε θα έκανα τα εξής:
• θα επέτρεπα σε ένα λογισμικό να αναλύσει τα μοτίβα της τοπικής αναρχικής σκηνής για να εντοπίσει τα 300 άτομα που συνδέονται περισσότερο με την αναρχική σκηνή,
• θα επέτρεπα στο δεύτερο κομμάτι του λογισμικού να αναλύσει τα δείγματα μεταδεδομένων αυτών των 300 ατόμων τους τελευταίους μήνες και να εντοπίσει τις μεγαλύτερες αλλαγές στα μεταδεδομένα το βράδυ της Κυριακής, καθώς και οποιαδήποτε πολύ ύποπτη δραστηριότητα μεταδεδομένων,
• θα απέκλεια παραλλαγές του μοτίβου με προφανή λόγο ή προφανές άλλοθι (άτομα που βρίσκονται σε διακοπές, άτομα που βρίσκονται στο νοσοκομείο, άτομα που έχουν χάσει τη δουλειά τους κ.λπ,)
• θα προέβαινα σε μια πιο εμπεριστατωμένη μελέτη όσων παρέμειναν.
Σωστά λοιπόν, από τον τεράστιο αριθμό των ανθρώπων που δεν θα μπορούσα να κρυφακούσω ταυτόχρονα, μπορώ να εντοπίσω γρήγορα ορισμένους προκειμένου να τους παρακολουθώ στενά. Έτσι θα μπορούσα να σε βρω και να σε πιάσω.
Και τώρα τι;
Αν μια παραδοσιακή κουλτούρα ασφαλείας δεν θα μπορεί να μας προστατεύει όπως έκανε κάποτε, πώς θα προσαρμοστούμε; Λοιπόν, δεν έχω απαντήσεις, αλλά για αρχή θα έλεγα: γνώρισε ποιο είναι το δίκτυό σου + γνώρισε ποιο είναι το πρότυπό σου.
Στην περίπτωση του παραπάνω παραδείγματος: φύγε από το μπαρ τα μεσάνυχτα, επιστρέψτε στο σπίτι και άσε το τηλέφωνο στο κομοδίνο. Τσέκαρε τις εφαρμογές που τσεκάρεις συνήθως πριν πας για ύπνο και ρύθμισε το ξυπνητήρι για τις 10 το πρωί. Επέστρέψε στο μπαρ χωρίς τηλέφωνο. Ξύπνα στις 10 το πρωί και τσέκαρε το Signal. Σύρσου στην τάξη ή ζήτα από έναν φίλο να ταξιδέψει με την κάρτα σου και μην χρησιμοποιείς τεχνολογία στο σπίτι σου όσο ο φίλος ταξιδεύει με την κάρτα σου στην τάξη. Μείνε πιστός στο πρότυπό σου. Μην κλείνεις ποτέ το τηλέφωνο.
Μπορείς επίσης να χειραγωγήσεις το δίκτυό σου, αλλά αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο να το κάνεις. Μην χρησιμοποιείς το smartphone γενικά και εγκατέλειψε κάθε κοινωνική δραστηριότητα στο Διαδίκτυο – αυτό απαιτεί σοβαρά κίνητρα. Γνωρίζοντας το πρότυπο δεδομένων σου και φροντίζοντας να φαίνεται συνηθισμένο είναι πολύ πιο εύκολο.
Ορισμένοι από τους παλιούς κανόνες θα εξακολουθούν να ισχύουν: μην μιλάς για εγκλήματα γύρω από συσκευές με μικρόφωνα, μην καυχιέσαι μετά από επιτυχημένες ενέργειες κ.λπ. Άλλοι κανόνες, όπως το «κλείσιμο του τηλεφώνου όταν σχεδιάζετε παράνομες ενέργειες», πρέπει να αλλάξουν επειδή τα μεταδεδομένα τους φαίνονται πολύ ασυνήθιστα. Κανείς άλλος δεν κλείνει το τηλέφωνό του. Εμείς φαινόμαστε ύποπτοι όταν το κάνουμε αυτό.
Αυτή είναι μόνο μια ιδέα για το πώς θα μπορούσαμε να εκσυγχρονίσουμε την κουλτούρα ασφαλείας μας. Ίσως υπάρχουν άλλοι άνθρωποι με διαφορετικές, καλύτερες ιδέες για την εκσυγχρόνισή της. Αν ξεκινήσουμε μια συζήτηση, μπορούμε να φτάσουμε κάπου[1].
Τέλος: Πρέπει να συνεχίσουμε να προσαρμοζόμαστε
Καθώς η τεχνολογία αλλάζει, προκύπτουν πολύ περισσότερες πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων δεδομένων στα οποία έχουμε πολύ λίγο έλεγχο. Η έξυπνη τηλεόραση και η διαφήμιση σε δημόσιους χώρους που ακούνε κάθε λέξη που λέμε, που ακούνε τον τόνο της φωνής μας όταν μιλάμε, αυτά είναι κάποια παραδείγματα. Επί του παρόντος, τα προγράμματα ανάλυσης δεδομένων χρησιμοποιούν λογισμικό ανάγνωσης πινακίδων κυκλοφορίας για να συγκρίνουν τα πρότυπα κυκλοφορίας οχημάτων. Λέει πολλά το γεγονός ότι μπορεί σύντομα να είναι έτοιμα να κάνουν το ίδιο με την αναγνώριση προσώπου, μετά την οποία η παρουσία του προσώπου μας στο δημόσιο χώρο θα γίνει μέρος των μεταδεδομένων μας. Πρόσθετες πληροφορίες σημαίνουν ακριβέστερη ανάλυση δεδομένων. Τα μεταδεδομένα μας μπορεί σύντομα να είναι πολύ εκτεταμένα, τα οποία είναι πολύ δύσκολο να αντικατοπτριστούν πλήρως. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να προσαρμόσουμε τα αντίμετρα μας αν θέλουμε να κρύψουμε κάτι.
Πώς θα τα κρατήσουμε όλα αυτά κάτω από το ραντάρ; Δεν ξέρω. Αλλά ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε αυτά τα πράγματα. Αυτές είναι κάποιες πρώτες σκέψεις για το πώς πρέπει να μοιάζει μια κουλτούρα ασφάλειας στην εποχή της σύγχρονης ανάλυσης μεγάλων συνόλων δεδομένων, και θα ήμουν πολύ ευτυχής να δεχτώ προσθήκες από συντρόφους που έχουν σκέψεις πάνω σε αυτό.
[1] επιμ. – «Η «κουλτούρα ασφαλείας» θα πρέπει πάντα να νοείται ως ένας στρατηγικός αγώνας ενάντια στον εγκλεισμό και όχι ως μια τεχνική επεξεργασία κανόνων συμπεριφοράς, επειδή η τελευταία είναι μια πρακτική που βασίζεται στην επιταγή να κρατάμε τους ανθρώπους μακριά από τη φυλακή. Σε μεμονωμένες περιπτώσεις, αυτό είναι απολύτως λογικό. Στη μεγάλη εικόνα, απολύτως παράλογο. Όπου υπάρχει αποτελεσματικός αγώνας, το κράτος θα προβεί σε συλλήψεις, είτε μπορεί να βρει τους υπεύθυνους για συγκεκριμένα εγκλήματα είτε όχι. Η πρόταση να κρατάμε τους ανθρώπους μακριά από τη φυλακή είναι, μακροπρόθεσμα, συντηρητική και ηλίθια. Παρά ταύτα, με την τελειοποίηση των τεχνικών ασφαλείας, αναγκάζουμε το κράτος να καταφεύγει σε συλλογικές και όχι σε εξατομικευμένες μορφές τιμωρίας. Αν δεν μπορούν να βρουν τους συγκεκριμένους εγκληματίες που είναι υπεύθυνοι για μια επίθεση, πρέπει να επιτεθούν στην κοινότητα του αγώνα και να συλλάβουν αποδιοπομπαίους τράγους που ξεχωρίζουν για καθαρά πολιτικούς λόγους, πράγμα που διαψεύδει την αφήγηση της δημοκρατικής ειρήνης, καταστρέφει τον λόγο περί εγκληματικότητας και το άλλοθι του συστήματος δικαιοσύνης και αποκαλύπτει τη θεμελιωδώς συλλογική φύση κάθε αγώνα. Τα αντάρτικα κινήματα, οι αντάρτικες ομάδες των πόλεων και οι αγώνες των ιθαγενών για τη γη παρήγαγαν τεχνικά εγχειρίδια με επίκεντρο την αντιπαρακολούθηση, τα οποία οι αντάρτες και οι εξεγερμένοι σήμερα μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να παρεμποδίσουν τις κρατικές προσπάθειες συλλογής πληροφοριών. Ειδικά οι αντάρτες των πόλεων μεταδίδουν μια μυθολογία μυστικότητας που απαιτεί από τον αναγνώστη να διαχωρίσει την τεχνική γνώση από τη στρατηγική. Το πραγματικό τέχνασμα δεν είναι η επαγγελματοποίηση αυτών των τεχνικών αλλά η γενίκευσή τους σε μια ευρύτερη κοινότητα. Μια ευρέως διαδεδομένη καχυποψία της τεχνολογίας επικοινωνιών, των ακαδημαϊκών, των δημοσιογράφων και της αστυνομίας, στα χέρια μιας ολόκληρης κοινότητας, θα είναι πολύ πιο αποτελεσματική στο να εμποδίσει τη συλλογή πληροφοριών από το κράτος από ό,τι μια εξελιγμένη σειρά τεχνικών αντιπαρακολούθησης στα χέρια μιας ομάδας συγγένειας – αλλά το ένα δεν χρειάζεται και δεν πρέπει να αποκλείει το άλλο» (Εδώ… στο Κέντρο ενός Κόσμου σε Εξέγερση).
Πηγή: Return Fire, τόμος 6, κεφάλαιο 3 (καλοκαίρι 2022)
Μετάφραση: Δ.Ο. ΕΗΦ